Op een houten katheder bij de uitgang liggen twee A4-tjes. Een open brief, gericht aan iedereen die aanwezig is op zijn crematie. Zijn beslissing was weloverwogen schreef hij. Na zijn scheiding en verhuizing naar een woongroep namen de oncontroleerbare gedachten in zijn hoofd verder toe. In de weken voor zijn daad vroeg hij zijn nieuwe behandelaren of euthanasie een optie was. Het antwoord: ‘Dat gaat niet zomaar. Het is een lang traject, met lange wachtlijsten.’
Hij koos een plek aan de waterkant, bij een verlaten plas. Een wandelaar vond hem. Hoe was die laatste dag? Gaf de wetenschap dat het lijden zou stoppen hem rust? Zijn telefoon liet hij thuis, zodat niemand hem kon zoeken. Hij nam paracetamol tegen de pijn en sneed zijn pols open met een keukenmes. In de lengte. Hoe lang duurt het dan nog voordat je dood bent?
Zijn uitvaart – wrang genoeg op Wereldsuïcidepreventiedag – was druk bezocht. Een mooie maar ook bevreemdende bijeenkomst. Vrienden schetsten een beeld van hem dat ik niet herkende uit onze gesprekken. Hij had een leven hooggehouden waar ik geen weet van had. En omgekeerd: veel aanwezigen kenden de ernst van zijn schizo-affectieve stoornis niet. Zij hadden geen idee wat er van hem overbleef als hij thuis weer wegzonk in apathie en somberheid, waar zijn gezin al jaren mee leefde.
Een paar dagen voor de uitvaart zocht ik P op. Zijn vriendin overleed kort daarvoor door euthanasie. Ook zij was langdurig mijn patiënt geweest. P vertelde over de laatste maanden. De moeizame zoektocht naar iemand die het euthanasietraject over kon nemen toen ik ziek werd. De angst dat dat niet zou lukken. En de vrees voor het antwoord op de vraag: wat dan? De opluchting was groot toen een gewaardeerde collega bereid was haar euthanasie te verlenen. Ze nam afscheid van wie belangrijk voor haar was. Hij wees naar de bank in hun woonkamer. Daar was het gebeurd. Vredig, in rust. Hij beschreef de blik die ze uitwisselden vlak voor ze stierf. En hoe het toen heel snel ging.
Met de moed der wanhoop hielden deze twee patiënten het leven jarenlang vol. Voor beide werd de dood de enige uitweg. Maar waar hij overleed in eenzaamheid en pijn, stierf zij in nabijheid en rust. Op 10 september, Wereldsuïcidepreventiedag, denk ik aan hen. En aan iedereen die achterbleef.